CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DYSFUNKCJI PSYCHICZNYCH

OBJAWY ZESPOŁU DEPRESYJNEGO:

Obniżenie nastroju
smutek, przygnębienie, przykre przeżywanie ogółu wydarzeń, niemożność odczuwania przyjemności, zobojętnienie

Obniżenie napędu psychoruchowego
spowolnienie myślenia, spowolnienie tempa wypowiedzi, poczucie obniżonej sprawności pamięci, intelektu, spowolnienie - zahamowanie ruchowe, poczucie ciągłego zmęczenia fizycznego, utrata energii, siły,

Objawy somatyczne
kłopoty ze snem, sen płytki, przerywany, może występować senność w ciągu dnia, bóle głowy, zaparcia, chudnięcie,

Lęk
poczucie napięcia, zagrożenia, utrzymujący się niepokój, niepokój ruchowy

Depresyjne zaburzenia myślenia
poczucie winy, depresyjna ocena własnej osobowości, depresyjna ocena własnej sytuacji, przyszłości, przeszłości, zniechęcenie do życia, myśli i tendencje samobójcze

Zaburzenia aktywności
zmniejszenie liczby i zakresu zainteresowań, obniżenie zdolności do pracy, osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się, samozaniedbanie

OBJAWY ZABURZEŃ ODŻYWIANIA:

Kryteria diagnostyczne anoreksja nervosa wg. DSM-IV
A. Odmowa utrzymania ciężaru ciała na lub powyżej granicy wagi minimalnej dla wieku i wzrostu
B. Intensywny lęk przed przybraniem na wadze lub otyłością mimo utrzymującej się rzeczywisytej niedowagi
C. Zaburzenie sposobu doświadczania własnej wagi i kształtu ciała; pacjentka nie jest w stanie wpływać na ciężar i kształt ciała na podstawie własnej oceny lub zaprzecza znaczeniu niskiej masy ciała
D. U kobiet w okresie po menarche amenorrhoea, nieobecność przynajmniej trzech kolejnych cykli menstruacyjnych

Typ „ograniczający” w trakcie anoreksja nervosa nie dochodzi do regularnych epizodów niekontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających”

Typ „żarłoczno- wydalający” w trakcie epizodu anoreksja nervosa dochodzi do regularnych epizodów niekontrolowanego objadania się lub zachowań „wydalających”

Kryteria diagnostyczne bulimia nervosa wg. DSM-IV
A. Powtarzające się epizody gwałtownego objadania się. Epizod objadania się charakteryzuje się:
- jedzeniem w krótkim czasie ilości jedzenia, która dla większości osób jest zdecydowanie za duża, aby można ją było zjeść w tym czasie i w podobnych okolicznościach
- poczucie braku kontroli nad jedzeniem w trakcie epizodu (np. poczucie, że nie można przestać jeść lub zapanować nad ilością i sposobem jedzenia)
B. Stosowanie nawracających, nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych służących zapobieganiu przyrostowi masy ciała, tj.:
- prowokowanie wymiotów, nadużywanie środków przeczyszczających, diuretyków, lewatyw i innych,
- poszczenie
- intensywne ćwiczenia fizyczne
C. Zarówno epizody objadania się, jak i nieprawidłowe zachowania kompensacyjne występują przeciętnie co najmniej dwa razy na tydzień przez 3 miesiące
D. Samoocena wyznaczona głównie przez kształt i wagę ciała
E. Zaburzenie to nie występuje w przebiegu anorexia nervosa

Wyodrębnione typy:
Typ „przeczyszczający” w przebiegu bulimia nervosa dochodzi do regularnego prowokowania wymiotów lub używania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw
Typ „ nieprzeczyszczający” w przebiegu epizodu bulimia nervosa dochodzi do stosowania takich nieprawidłowych zachowań kompensacyjnych, jak poszczenie lub uprawianie intensywnych ćwiczeń fizycznych bez regularnego stosowania wymiotów lub nadużywania środków przeczyszczających, odwadniających lub lewatyw

Przejawy zaburzeń zachowania

Lęk przed utratą kontroli

• staram się nie reagować zbyt emocjonalnie
• lubię kiedy wszystko jest na swoim miejscu
• czuję się zaniepokojony, kiedy mam świadomość, że nie panuję nad wszystkim
• czułbym się znacznie lepiej, gdybym miał większy wpływ na to, co się dzieje
• ktoś w mojej rodzinie nie panował nad sobą
• w mojej rodzinie miała miejsce przemoc fizyczna
• w mojej rodzinie chaos wybuchał zupełnie niespodziewanie

Lęk przed uczuciami

• trudno mi wyrażać uczucia
• często nie jestem świadom swoich uczuć
• czasami myślę, że uczucia są wyłącznie ciężarem
• przeraża mnie, czego mógłbym się dowiedzieć, gdybym pozwolił sobie na jakiekolwiek uczucia
• w mojej rodzinie nie należało wyrażać uczuć takich jak: wina, skrucha, wstyd, lęk, radość, ból, miłość, złość, smutek

Lęk przed konfliktem

• jeśli pojawia się konflikt, staram się rozładować sytuację
• uważam, że konflikty są czymś złym i prowadzą do przemocy
• za wszelką cenę staram się uniknąć konfliktu, dostosowuję się, zmieniam plany
• konflikt w mojej rodzinie oznaczał przemoc
• konflikt oznaczał, że ktoś się na kogoś wydzierał
• w mojej rodzinie konflikt oznaczał, że ktoś mógł mnie opuścić fizycznie/emocjonalnie

Nadmiernie rozwinięte poczucie odpowiedzialności

• mam skłonność do poczucia odpowiedzialności za wszystko
• jeżeli trzeba wykonać jakąś dodatkową pracę, zgłaszam się na ochotnika
• trudno mi odmówić, kiedy ktoś prosi mnie o pomoc
• pomagałem wszystkim i troszczyłem się o wszystko w mojej rodzinie
• w mojej rodzinie chwalono mnie, gdy zachowywałem się jak dorosły
• to ja w mojej rodzinie fizycznie i emocjonalnie troszczyłem się o mojego ojca/matkę

Poczucie winy

• czuję się winny za odczuwanie jakichkolwiek własnych potrzeb
• często czuje się winny za bycie ciężarem dla innych
• ciągle za wszystko przepraszam
• przepraszam za rzeczy, które nie wymagają przeprosin
• w mojej rodzinie ktoś zawsze był obwiniany
• w mojej rodzinie to właśnie mnie obciążano odpowiedzialnością za rzeczy, za które nie powinienem odpowiadać
• w mojej rodzinie brałem na siebie winę za to, czego nie popełniłem, po to jedynie, by zakończyć kłótnię

Niezdolność do odprężenia się oraz do spontanicznej zabawy

• zabawa jest dla mnie trudnym zadaniem
• kiedy ludzie śmieją się zbyt głośno, zaczynam odczuwać niepokój
• w znacznej mierze jestem samotnikiem
• mam skłonność, by nie śmiać się bez uprzedniego sprawdzenia, czy inni też się śmieją
• w mojej rodzinie głośny śmiech oznaczał, że sprawy wymykają się spod kontroli
• w mojej rodzinie, kiedy tylko odprężyłem się zawsze zdarzało się coś złego
• w mojej rodzinie zabawa zawsze oznaczała picie

Ostra, bezlitosna samokrytyka

• jestem dla siebie najsurowszym krytykiem
• zbyt szybko się osądzam
• jestem swoim najgorszym wrogiem
• w mojej rodzinie nigdy niczego nie robiłem dobrze
• naturalną reakcją na problemy w mojej rodzinie było obwinianie, "ciche dni" i odrzucenie
• w mojej rodzinie za każdy błąd ponosiło się straszne konsekwencje

Życie w świecie zaprzeczeń

• nie stosuję żadnych zaprzeczeń
• kiedy czuję się zagrożony, przyjmuję pozycję obronną
• czasem wolę skłamać, niż przyznać się do popełnionego błędu
• w mojej rodzinie nikt nie przyznawał się do tego, że ma jakieś problemy
• w mojej rodzinie nigdy nie wiedziałem czego ode mnie chcą
• w mojej rodzinie wszyscy staraliśmy się unikać zajmowania się naszymi problemami

Pozostawanie w roli ofiary

• często czuję się bezradny
• mam wrażenie, że cokolwiek bym nie zrobił, niczego to nie zmieni
• zawsze sprzątną mi sprzed nosa to, czego potrzebuję
• w mojej rodzinie miała miejsce przemoc fizyczna
• w mojej rodzinie na porządku dziennym były wrzaski, krzyki, wzajemne obwinianie
• w mojej rodzinie miało miejsce wykorzystanie seksualne

Zachowania kompulsywne

• mam nałogowy (obsesyjny) stosunek do: punktualności, seksu, schludności, jedzenia, alkoholu, pracy, robienia zakupów, korzystania z podręczników autoterapeutycznych, gromadzenia majątku, hazardu, praktyk religijnych

Tendencja do mylenia miłości z litością

• przyciągają mnie ludzie, którym mogę pomóc lub których mogę wyleczyć
• mam skłonność do nawiązywania blizszych znajomosci z osobami, które zostały zranione lub są trudno dostępne
• największą bliskość odczuwam wówczas, gdy komuś pomagam
• w mojej rodzinie zawsze ktoś miał kłopoty
• w mojej rodzinie byłem dla wszystkich powiernikiem
• w mojej rodzinie być blisko kogoś, oznaczało pomagać mu

Lęk przed porzuceniem

• odejście jest dla mnie niezwykle trudne
• nienawidzę mówić "żegnaj"
• pozostawałem w bliskich związkach o wiele za długo, niż powinienem
• kiedy ktoś bliski wyjeżdża, boję się, że nigdy więcej go/jej nie zobaczę
• w mojej rodzinie ojciec/matka odeszli prawie bez słowa
• członkowie mojej rodziny pojawiali się i znikali bez specjalnego uprzedzenia, a ja musiałem się jakoś dostosowywać
• w mojej rodzinie byłem pozostawiony sam sobie

Myślenie kategoriami "białe" lub "czarne"

• gdy staję wobec jakiegoś problemu, trudno mi wymyśleć więcej niż jedno rozwiązanie
• mam skłonność do myślenia w kategoriach dobro-zło
• zawsze wydaje mi się, że tylko jedna odpowiedź jest prawidłowa
• jeżeli ty masz rację, to ja napewno się mylę
• życie w mojej rodzinie było albo martwą ciszą, albo piekielnym sztormem
• w mojej rodzinie stale posługiwaliśmy się takimi terminami, jak: zawsze, nigdy, bezwzględnie, całkowicie

Zalegający żal

• staram się unikać mówienia o swojej rodzinie
• często myślę "przeszłość jest już zamknięta, nie warto się nią zajmować"
• tak bardzo próbuję nie myśleć o przeszłości, a wciąż mnie ona prześladuje
• pamiętam jak mówiono mi "nie denerwuj się"
• w mojej rodzinie smutek był zabroniony
• w mojej rodzinie smutek był uważany za przejaw słabości
• kiedy opowiadam historie o mojej przeszłości, mam tendencję do odcinania się od swoich uczuć

Zdolność przetrwania

• często czuję się jak bojownik, któremu udało się przetrwać
• często mam wrażenie, że po tym, co przetrwałemw dzieciństwie dam sobie radę z każdą sprawą
• w mojej rodzinie wróg był w domu
• przetrwanie umożliwiła mi moja niezależność
• nauczyłem się, że nie mogę na nikim polegać
• pomimo moich gorących modlitw, nikt w mojej rodzinie nie przyszedł mi z pomocą

Za: T. Cermak, J. Rutzky "Czas uzdrowić swoje życie".

OBJAWY ŚWIADCZĄCE O UZALEŻNIENIU I NADUŻYWANIU SUBSTANCJI (wg. DSM-IV)

Nadużywanie to szkodliwy model używania substancji psychoaktywnej (także alkoholu) prowadzący do istotnego klinicznie uszkodzenia organizmu, które manifestuje się wystąpieniem w ciągu ostatnich 12 miesięcy co najmniej jednego z wyszczególnionych niżej objawów:

1. Powtarzające się uzywanie substancji (picie) powodujące niemożność właściwego wypełnienia podstawowych obowiązków w pracy, szkole lub domu (np. absencje w pracy, obniżenie wydajności związane z używaniem substancji, zaniedbywanie dzieci czy też gospodarstwa domowego, nieobecności w szkole, zawieszenie lub relegowanie ze szkoły w związku z używaniem substancji).
2. Powtarzające się używanie substancji (picie) w sytuacjach, kiedy stwarza to fizyczne zagrożenie (np. prowadzenie pojazdów lub kierowanie maszynami)
3. Powtarzające się problemy prawne (np. zatrzymanie w związku z niestosownym zachowaniem pod wpływem alkoholu czy innej substancji psychoaktywnej)
4. Uporczywe używanie substancji, pomimo stałych lub nawracających problemów społecznych czy międzyludzkich, które są skutkiem lub są nasilone przez działanie substancji (np. kłótnie ze współmałżonkiem w związku z następstwami picia czy przemoc fizyczna)

Uzależnienie to szkodliwy model stosowania substancji (w tym alkoholu), prowadzący do istotnego klinicznie upośledzenia manifestującego się, w ciągu minionych 12 miesięcy, co najmniej 3 spośród niżej wyszczególnionych objawów.

1. Tolerancja określona jako:
a) Zapotrzebowanie na znacznie większe dawki substancji, konieczne do osiągnięcia stanu intoksykacji lub pożądanego efektu, lub
b) Znacznie osłabiony efekt działania dotychczasowej dawki substancji
2. Objawy odstawienia manifestujące się:
a) Zwspołem odstawiennym charakterystycznym dla danej substancji lub
b) Przyjmowaniem tej samej (lub zbliżonej) substancji w celu zmniejszenia lub uniknięcia objawów odstawienia
3. Częste przekraczanie zamierzonej dawki lub zaplanowanego czasu używania substancji
4. Utrwalona potrzeba przyjmowania lub nieudane próby ograniczenia albo kontrolowania używania substancji
5. Poświęcanie dużej ilości czasu na działania konieczne dla uzyskania substancji (np. odwiedzanie wielu lekarzy), jej używania (np. wspólne palenie) lub uwolnienia się od jej działania
6. Ograniczenie bądź rezygnacja z aktywności społecznej, zawodowej lub rekreacyjnej na rzecz używania substancji
7. Kontynuowanie zażywania substancji pomimo świadomości doświadczania trwałych lub nawracających problemów somatycznych (fizycznych), psychologicznych bądź społecznych spowodowanych lub nasilanych przez tę substancję (np. kontynuowanie picia pomimo świadomości, że alkohol zaostrza chorobę wrzodową czy wpływa wyjątkowo niekorzystnie na nadciśnienie tętnicze)

OBJAWY NERWIC:

Człowiek cierpiący z powodu nerwicy jest wewnętrznie spięty, czasami rozdrażniony i zawsze doświadcza silnego lęku, który może występować pod różnymi postaciami.
Zarówno lęk wolnopłynący jak i lęk napadowy mają swoje konsekwencje w funkcjonowaniu układu wegetatywnego. Pojawiają się dolegliwości żołądkowe, przyspieszenie akcji serca, pocenie się – czyli zaburzenia somatyczne charakterystyczne również dla sytuacji stresu.
Problemy ze snem są również bardzo powszechne w nerwicy. Człowiek najczęściej nie może zasnąć i budzi się zmęczony.
Innym objawem wegetatywnym jest zmiana apetytu. U jednych apetyt będzie się wzmagał, u innych pojawi się niechęć do jedzenia.
Zaburzenia snu, zaburzenia łaknienia, oraz zaburzenia seksualne stanowią duże grupy objawów somatycznych. Oprócz nich występują dolegliwości, których jednostka doświadcza na co dzień: bóle głowy, migreny, bóle brzucha, problemy z żołądkiem, duszenie się, kołatania serca, skurcze kończyn.
Mogą pojawiać się bardzo uciążliwe zachowania kompulsywne (przymusowe), których osoba nie chce wykonywać, ale pomimo starań zaprzestania wciąż je powtarza.
Nerwicy często towarzyszy poczucie bezsilności, wyczerpanie emocjonalne, uczucie uwięzienia, pokrzywdzenia, pozbawienia możliwości decydowania o własnym życiu i niemożność wyrwania się z ciągłego napięcia.
Wewnętrzne napięcie, osób cierpiących na nerwicę utrudnia im wyjście poza siebie i swoje problemy, co, zgodnie z zasadą błędnego koła przeszkadza im w ich rozwiązaniu.

CHOROBY PSYCHOSOMATYCZNE:

To zaburzenia funkcjonowania ciała i poszczególnych organów, w których powstawaniu czynniki psychiczne odgrywają kluczową rolę Do chorób psychosomatycznych zalicza się:

• zaburzenia odżywiania
• chorobę wrzodową
• niektóre przypadki nadciśnienia tętniczego
• alergie
• niektóre choroby skóry
• astmę oskrzelową
• migreny
• zaburzenia snu

Choroby nowotworowe i choroby układu krążenia są chorobami, w przebiegu których czynnik psychiczny również odgrywa dużą rolę.